Wat is Burn Out?
Burn-out ontstaat en verdwijnt niet zomaar
Het is nog steeds zo dat de meest betrokken en hard werkende medewerkers en managers een burn-out krijgen. Maar het werk op zich is zelden de wérkelijke oorzaak van de klachten. Iemand anders zou in dezelfde situatie namelijk géén burn-out hebben gekregen.
Deze stelling is voor veel mensen moeilijk te accepteren, maar de werksituatie zorgt er alleen maar voor dat jouw persoonlijkheids-kenmerken getriggerd worden. Je hoeft dus alleen maar aan jezelf te werken!
Maar waar wordt je dan zo verschrikkelijk moe van dat je je werk niet meer kunt doen, dat je alleen nog maar wilt slapen (zonder daar overigens fitter van te worden), dat je angst- en paniek aanvallen krijgt, gaat hyperventileren, overal pijn hebt, doodsangsten en al die andere vreemde klachten krijgt?
Wij herkennen een aantal achterliggende oorzaken die tot burn-out kúnnen leiden. Ik zeg dus nadrukkelijk ‘kúnnen’, want het is niet zo dat je van deze factoren ook persé een burn-out hoeft te krijgen. Je hebt wel een situatie en de omstandigheden nodig om er werkelijk last van te krijgen. En ga jezelf vooral geen problemen aanpraten. Burn-out is redelijk snel te genezen als je toegeeft aan de symptomen en snel de juiste actie onderneemt.
De meest relevante oorzaken achter gedrag, die tot een burn-out kunnen leiden. De volgorde is onze persoonlijke inschatting (vooral de eerste vier zijn erg herkenbaar). Heel vaak zullen meerdere oorzaken spelen.
TOP 14 oorzaken achter een burn-out
1. Perfectionisme en controle moeten houden
Alles heel erg goed en perfect moeten doen (met de nadruk op ‘moeten’) leidt er toe dat je alles zélf moet doen en alles moet controleren en beheersen. Je steekt op een geforceerde wijze veel te veel tijd en energie in het werk en de afhandeling van zaken. Soms om het nog mooier dan mooi te maken, soms om fouten te voorkomen.
De vraag is: ‘Voor wie doe je dat eigenlijk?’
2. Overdreven loyaliteit
Natuurlijk is loyaliteit iets heel moois en kostbaars. Maar als je het sterk gaat overdrijven, dan kom je in de problemen. Je gaat je afzetten tegen mensen (vaak leidinggevenden) die in jouw ogen niet zo loyaal zijn. Je kunt het werk niet meer loslaten en blijft maar doorgaan en doorgaan, totdat je er bij neervalt.
De vraag is: ‘Aan wie ben je nog zo verbonden?’
3. Te groot verantwoordelijkheidsgevoel
Alles op je nek nemen (ook zaken die bij iemand anders horen) kan wel eens erg zwaar worden. Je ziet het ook vaak aan mensen; ze lopen er ook echt naar. Er gebeurt op het werk en in de samenleving zoveel tegelijk en alles gaat in zo’n hoog tempo, dat het je snel te veel zal worden.
De vraag is: ‘Wat draag je bij je dat niet van jou is?’
4. Gebrek aan assertiviteit en leiderschap
Ben je in staat om de dingen op jouw eigen manier te doen, of laat je je constant sturen door anderen. Als je onvoldoende in staat bent om de dingen voor jezelf helder te krijgen en dat niet op een duidelijke manier naar je collega’s of medewerkers kunt communiceren dan zul je je steeds meer in je stulp terugtrekken, gaan piekeren en doemscenario’s gaan ontwikkelen.
De vraag is: ‘Wat betekent volgorde en leiderschap voor jou?’
5. Onverwerkte emoties en gevoelens
Heb je dat wel eens, dat je plotseling onverklaarbaar sterk reageert op mensen of situaties en dat die reactie in geen enkele verhouding staat tot de gebeurtenis zelf? Je bouwt in je leven hele mooie én ook hele vervelende emoties en gevoelens op. Als je al moe bent, dan zullen de vervelende gevoelens steeds meer op de voorgrond treden.
De vraag is: ‘Wat draag je nog mee dat nu niet meer functioneel is?’
6. Systemische gevoelens
In systemen (families, bedrijven, organisaties, clubs) spelen constant dynamieken die er toe leiden dat individuele mensen onbewust met iets opgescheept worden dat niet van hen is. Dat heeft vaak niets met de persoon zelf te maken, maar hij krijgt er wél de klachten van.
De vraag is: ‘Welk lot draag je met je mee dat niet van jou is?’
7. Spanningen en conflicten
Soms wordt het gewoon teveel; reorganisaties, verlies van dierbaren, conflicten, slechte aansturing door het management. Als je niet meer in staat bent om te ontspannen, de boog altijd gespannen houdt, als je altijd op scherp staat, dan kan dat wel eens teveel worden.
De vraag is: ’Weet je nog wel waar jij je energie vandaan haalt?’
8. Niet functionele overtuigingen en waarden
Je kent ze wel, de waarden en overtuigingen als: ‘Stel je niet aan, het kan altijd slechter’, ‘Je moet altijd vooraan lopen en de beste zijn’, ‘Mannen mogen niet huilen’. Veel mensen zijn er heel ver mee gekomen (topsporters) en veel mensen krijgen er een burn-out van (in drukke banen). Het verschil is dat sporters de stress van zich af sporten en vaak minder in het hoofd zitten.
De vraag is: ‘Wat vind jij zélf nou belangrijk om voor te leven?’
9. Verlies van veiligheid
Mensen kunnen erg veel hebben, waardoor ze vaak op een hoog energieniveau functioneren. Als er dan plotseling iets gebeurt waardoor een stuk veiligheid of zekerheid wegvalt (gezondheid, relatieproblemen, geldproblemen, slechte resultaten) dan is dat vaak de druppel die de emmer doet overlopen.
De vraag is: ‘Wat is ook alweer de basis waar je het allemaal voor doet?’
10. Minder functioneel tijdsbesef
Er zijn twee manieren om je tijd te rangschikken (through-time en in-time). Iemand die in-time is heeft een matig tijdbesef, kan slecht plannen en zal alles tot het laatste moment laten liggen. Dat leidt tot stress bij het afronden van zaken. Dat is prima, behalve als je dat constant zo doet; dan wordt het gewoon teveel.
De vraag is: ‘Hoe wil je hier verder mee omgaan?’
11. Organisatorische onduidelijkheden
De enige constante factor is dat alles constant verandert (en ook nog eens in een hoog tempo). Het hoger management loopt zelf vaak achter de feiten aan en veroorzaakt hiermee veel onduidelijkheid in de organisatie. Voor veel medewerkers en leidinggevenden die ook nog eens met eerdergenoemde factoren zitten, leidt dat tot stress en overspannenheid.
De vraag is: ‘Hoe ga jij hier mee om en wat kun je zelf veranderen?’
12. Sterke gedrevenheid
Je kent ze wel; de mensen die zichzelf nooit rust gunnen, die zelfs in de vakantie en op de golfbaan nog de GSM aan laten staan, die altijd bereikbaar zijn, die de dag eigenlijk veel te kort vinden en slapen en ontspannen zonde van de tijd vinden. Afhankelijk van de achterliggende sturing leidt dat tot veel arbeidsvreugde en plezier, of tot uitputting en vermoeidheid.
De vraag is: ‘Doe je het omdat je het zo leuk vindt, of omdat je het niet anders kunt?’
13. Dubbelfuncties
Gezinnen met zware hypotheken, kinderen, dubbele banen, veel sociale contacten, veel verantwoordelijkheden zijn natuurlijk geen uitzondering. Je hebt een zware baan én de verantwoordelijkheid voor je gezin. Vrouwen moeten vaak zelfs nog dubbel zo hard presteren om carrière te kunnen maken. Soms wordt het gewoon even teveel, soms moet je gewoon even afremmen. En dan blijkt dat niet te kunnen.
De vraag is: ‘Luister je nog wel naar je eigen lijf?’
14. Niet herkende gezondheidsklachten
Het kip en het ei verhaal: Wat was er eerder; de ME, CVS, burn-out, fibromyalgie, of de (voedsel-)allergieën? Door het lichaam flink af te matten neemt ook de weerstand af. Soms blijkt een (voedsel-)allergie te ontstaan die meer klachten geeft dan de burn-out zelf.
De vraag is: ‘Wat heb je nou wérkelijk nodig om weer in je kracht te komen?’